- Η ζωή της
- Το έργο της
-
Ο Σύλλογος
- Ο Σύλλογος
- Περιεχόμενα
-
Της Τριανταφυλλιάς τα Φύλλα
6 & 7 Απριλίου 2024, Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων
6 & 7 Απριλίου 2024, Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων
- Η Xορωδία
- Επικοινωνία
- Ενημέρωση
Βρίσκεστε στο: Κεντρική σελίδα Το έργο της Δημοσιεύματα και συνεντεύξεις Τραγούδια πλημμυρισμένα με ενθουσιασμούς και οδύνες
Τραγούδια πλημμυρισμένα με ενθουσιασμούς και οδύνες
Μνήμη Δόμνας Σαμίου
Φαίδωνας Πατρικαλάκις, Περιοδικό, Μανδραγόρας, 31/12/2014
Κείμενο
Κάποια εποχή που μου το επέτρεπαν οι δυνάμεις μου και ταξίδευα διαρκώς, αποφάσισα να επισκεφτώ τον Πόντο. Ήταν ένα ταξίδι που επιθυμούσα να κάνω από καιρό, αλλά δεν με ευνοούσαν οι συνθήκες, και να που κάποια μέρα πραγματοποιήθηκε το όνειρο και μάλιστα με τις καλύτερες προϋποθέσεις. Ανάμεσά μας βρισκόταν και η Δόμνα Σαμίου, που τη λάτρευα αλλά δεν είχα ποτέ την ευκαιρία να γνωρίσω. Θεέ μου τι τύχη ήταν αυτή να βρεθώ κοντά της και ν’ απολαύσω τη συντροφιά και την υπέροχη φωνή της. Η Δόμνα τραγουδούσε με κάθε ευκαιρία αφού το τραγούδι για αυτήν αποτελούσε αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινότητάς της. Πιανόταν από μια λέξη και αμέσως το τραγούδι άνθιζε σαν την καλή μέρα. Όταν αναφερόσουνα σε κάποιο μήλο, αμέσως αναδυόταν το τραγούδι που αφορούσε το μήλο, τη μηλιά. Έλεγες θάλασσα και αμέσως μελωδίες αφιερωμένες στα ποτάμια, στη θάλασσα. Κάθε λέξη την ερέθιζε, την συνέπαιρνε και αμέσως η φωνή της γινόταν μελωδία, ζωγραφίζοντας με τη μουσική της αντικείμενα, δέντρα, τοπία, είτε συναισθήματα χαράς ή λύπης, ξενιτιάς, απόγνωσης ή πένθους.
Μέσα στο λεωφορείο που μας μετέφερε από τη μια πολιτεία του Πόντου στην άλλη τραγουδούσε τόσο όμορφα που αμέσως μας έφτιαχνε τη διάθεση, ζωντανεύοντας πέρα για πέρα την παράδοσή μας. Σε αυτό το ευλογημένο ταξίδι δεν απόλαυσα μόνο τα θαυμάσια τραγούδια της, την επουράνια φωνή της αλλά και την καλοσύνη της, διαπιστώνοντας πόσο δίκαιη και ειλικρινής ήταν.
Μαζί μας στο γκρουπ ήταν και μια γυναίκα αρκετά διακριτική και συμπαθητική που ταξίδευε μόνη. Παρότι όμως έδειχνε ήρεμη και αθόρυβη μας δημιούργησε σκοτούρες και ταλαιπωρίες. Όταν φτάσαμε με το αεροπλάνο στην Κωνσταντινούπολη μας συγκέντρωσαν σε μια αίθουσα, όπου εμφανίστηκαν μπράβοι με πελώρια επιθετικά σκυλιά για να μυρίσουν τις αποσκευές μας. Κάποια στιγμή ξεχώρισαν τη νεαρή γυναίκα και την οδήγησαν σε ανάκριση. Όταν ξαναεμφανίστηκε μας απολογήθηκε ότι κάποιος που είχαν σχέσεις την είχε κατηγορήσει ψέματα ότι δήθεν μετέφερε ναρκωτικά, για να την εκδικηθεί που έκανε το ταξίδι μόνη της στον Πόντο παρά τη θέλησή του. Η Δόμνα νεύριασε και της υποσχέθηκε πως όταν θα γυρίζαμε στην Αθήνα θα τον έβαζε στη θέση του.
Μετά απ’ αυτό, το ταξίδι μας συνεχίστηκε με πολύ κέφι, με τραγούδια και γέλια, μια και η παρουσία της Δόμνας συμπλήρωνε την ομορφιά του Πόντου. Από την Κωνσταντινούπολη επιβιβαστήκαμε στο αεροπλάνο που θα μας οδηγούσε στη Σαμψούντα. Εκεί, όταν μπήκαμε στο λεωφορείο, αντιληφθήκαμε ότι μας ακολουθούσε ένα μικρό αυτοκίνητο με αστυνομικούς με πολιτικά που με διακριτικότητα παρακολουθούσε κάθε μας κίνηση. Στο τέλος γίναμε φίλοι, μάλιστα η στενή παρακολούθηση μας βγήκε σε καλό, γιατί κάθε φορά που ο σοφέρ του λεωφορείου έπαιρνε λάθος δρόμο οι αστυνομικοί του έδειχναν τη σωστή διαδρομή. Πολλοί από τους ταξιδιώτες απομόνωσαν τη νεαρή γυναίκα, καθώς αμφέβαλαν για την αθωότητά της. Μόνο η Δόμνα κι εγώ της μιλούσαμε και την καθησυχάζαμε.
Όταν φτάσαμε στην Αμάσεια, πήραμε τους δρόμους για να γνωρίσουμε την πόλη που μας γοήτευσε, καθώς πραγματικά διέθετε πολύ όμορφα στοιχεία, το κάστρο, μερικούς υπόσκαφους τάφους, το ποτάμι, ένα υπέροχο τζαμί και γραφικά σπίτια κατά μήκος του ποταμού. Δεν ξεκολλούσα από τη Δόμνα την απολάμβανα όχι μόνο όταν κάθε λίγο και λιγάκι και με το παραμικρό άρχιζε να τραγουδάει αλλά και όταν περπατούσε κι όταν καθόταν. Οι κινήσεις της ήταν προέκταση της θείας φωνής της. Νομίζω ότι την είχα ερωτευτεί και κάπου κάπου μου έλεγε «από πού ξεφύτρωσες εσύ;», «πώς δεν σε ήξερα όλα αυτά τα χρόνια, όμως σου κακιώνω γιατί με τη Δάφνη τη φίλη μου όλο ταξιδεύετε σε μέρη μακρινά που δεν τολμώ να σας ακολουθήσω...» Δεν ξέρω τι απ’ όλα ήταν αυτό που με έκανε να ερωτευθώ την Αμάσεια. Ο συμπυκνωμένος αλλά αισθησιακός της χαρακτήρας, ο λυρισμός και η ποίησή της, η παρουσία της επουράνιας Δόμνας ή το γεγονός ότι εκεί αγόρασα ένα πανέμορφο μεγάλο παλιό δακτυλίδι... Πάντως θυμάμαι αυτή την πολιτεία με μια βαθιά νοσταλγία και τίποτα στον κόσμο δεν θα με κάνει να την ξεχάσω! Λένε ότι τον τόπο που βάζεις δακτυλίδι στο δάκτυλό σου δεν τον απαρναίσθητα και έκανα σαν τρελός για να το αποκτήσω. Φαίνεται ότι αναζητούσα κάτι χειροπιαστό να στεριώσει τη μαγική γνωριμία μου με την Αμάσεια. Στην Τραπεζούντα το επόμενο βράδυ σε ένα πάρκο, ακούγοντας κάποιον άγνωστο να παίζει κεμιτσέ, άνοιξαν οι καρδιές μας, μια και αυτό το όργανο διαθέτει ψυχή και γνωρίζει όσο κανένα άλλο να δημιουργεί συγκινήσεις.
Εκεί, δεν ξέρω πώς γινόταν και κάθε φορά που φτάναμε στο ξενοδοχείο με το λεωφορείο μετά από κάποια εξόρμηση, βρισκόταν στην ανοικτή πόρτα ένα παιδί που κάτι πουλούσε, δεν θυμάμαι ακριβώς τι. Αυτό το παιδί έδινε το χέρι του στη Δόμνα και τη βοηθούσε να κατέβει από το Λεωφορείο. Η Δόμνα το συμπάθησε ιδιαίτερα κι αυτό την κάλεσε να γνωρίσει την οικογένειά του. Ήταν Αρμένιοι. η Δόμνα γύρισε κατενθουσιασμένη από την επίσκεψη διότι πέρα από τα τραταρίσματα που είχαν ενδιαφέρον και μοναδικότητα, η γιαγιά της οικογένειας τραγουδούσε πολύ όμορφα. Η Δόμνα είχε ενθουσιαστεί με τον μικρό και του υποσχέθηκε ότι θα του στέλνει χρήματα για να σπουδάσει αγγλικά.
Όταν βρεθήκαμε στη Σουμελά, η παρέα της Δόμνας και εγώ αποφασίσαμε ν’ ανεβούμε στο μοναστήρι με τα πόδια βέβαια χωρίς να φανταζόμασταν ότι θα ήταν κάτι πολύ κοπιαστικό, αφού χάσαμε μάλιστα και το μονοπάτι! Ωστόσο άξιζε τον κόπο. Το μοναστήρι ήταν ερειπωμένο, η εκκλησία εγκαταλειμμένη και οι τοιχογραφίες κατεστραμμένες και χαραγμένες με σχέδια, αριθμούς κι ονόματα. Μπήκαμε στο εσωτερικό με βαθιά συγκίνηση. Η Δόμνα άρχισε να ψέλνει με την πανέμορφη φωνή της, αλλά δυστυχώς ο φύλακας του μοναστηριού τη σταμάτησε. Η ατμόσφαιρα έγινε βαριά, σχεδόν ασήκωτη από παράπονο και θλίψη, για τα τόσα δεινά που πέρασε η χριστιανοσύνη. Όμως για μένα ο ύμνος της Δόμνας δεν σταμάτησε ποτέ, τον ακούω ακόμα στ’ αυτιά μου από την αρχή μέχρι το τέλος χωρίς διακοπή. Ήταν μια στιγμή ανάστασης και ένθεης πνοής, ένα πολύτιμο δώρο. Άλλωστε η φωνή της Δόμνα περισώζει από την αγνωμοσύνη και την παραμόρφωση τη γνήσια, αυθεντική παράδοση του ελληνικού τραγουδιού, που συνδέεται άμεσα με το Βυζάντιο που σφράγισε το μεγαλείο της πνευματικότητας ολόκληρης της ρωμιοσύνης. Κάναμε πολλές βόλτες στο εσωτερικό της Τραπεζούντας με τα γραφικά σοκάκια, τις παλιές ελληνικές εκκλησίες και τα μαγαζιά με τα μπακιρικά. Καταλήξαμε στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας με τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες, και τη μαγευτική φύση ολόγυρα απ’ όπου ατενίζεις τη θάλασσα, που είναι όντως μαύρη και μελαγχολική.
Επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη, επισκεφτήκαμε και την άλλη, τη θρυλική Αγία Σοφία. Επεξεργαζόμουν τη Δόμνα που στο εσωτερικό της εκκλησίας λες και πετούσε από ενθουσιασμό και αγαλλίαση. Κάποια στιγμή που βρισκόμουνα δίπλα της άρχισε πάλι να ψέλνει με πολύ χαμηλή φωνή το «υπερμάχω». Μετά από λίγο εμφανίστηκε κι εδώ ο φύλακας και της είπε ότι απαγορεύεται να ψέλνουν γυναίκες. Λες και τη μαχαίρωσαν, λες κι εκείνη τη στιγμή της πήραν τη ζωή μαρμάρωσε από τη διαταγή του Τούρκου που απαγόρευε σε μια Ελληνίδα να ψάλει μέσα στο ναό που είναι ελληνικός πέρα για πέρα.
Φεύγοντας για την Αθήνα αντιμετωπίσαμε στο αεροδρόμιο πρόβλημα καθώς οι αστυνομικοί θέλησαν να κρατήσουν την κοπέλα. Το γεγονός εξόργισε τη Δόμνα που πήγε σε κάποιους ανώτερους και δήλωσε ότι αν δεν άφηναν τη γυναίκα να ταξιδέψει τότε θα μέναμε κοντά της όλοι μαζί. Πέρασε ένα μεγάλο διάστημα διαπραγματεύσεων και τελικά άφησαν τη γυναίκα να γυρίσει πίσω στην Αθήνα μαζί μας.
Στο θαυμάσιο ταξίδι μας στο μυθικό Πόντο, που τον απολαύσαμε με ιδιαίτερο θαυμασμό και δέος, και στην επιτυχία της εκδρομής συντέλεσε σημαντικά η παρουσία της Δόμνας. Εύχομαι να είναι καλά εκεί που βρίσκεται και είμαι σίγουρος ότι θα τραγουδάει όπως έκανε τα χρόνια που βρισκόταν εν ζωή. Για μένα το ταξίδι στον Πόντο είναι μια από τις ουσιαστικότερες εμπειρίες της ζωής μου γιατί εκτός από τη γνωριμία του υπέροχου αυτού τόπου, είχα την ευκαιρία να συναναστραφώ έστω και για λίγο την ψυχή της μεγάλης και μοναδικής και αξιοθαύμαστης Δόμνας Σαμίου.
Περιοδικό Μανδραγόρας
Τεύχος 49, 31/12/2014