Ο αγνώμων μαθητής και η αληθινή αγάπη
του Πρωτοπρεσβύτερου Γεωργίου Δ. Mεταλληνού
Οι ιεροί Υμνογράφοι την Μεγάλη Τετάρτη βρίσκουν την ευκαιρία, με βάση το ευαγγελικό ανάγνωσμα της ημέρας, να αναλύσουν ποιητικά την αντίθεση ανάμεσα στον Ιούδα, τον Μαθητή που προδίδει τον Διδάσκαλο, και ένα περιθωριακό πρόσωπο, μια γυναίκα, γνωστή ως πόρνη, που Τον γνωρίζει με τα μάτια της αληθινής αγάπης. Είναι οι κυρίαρχες μορφές της ημέρας, που κάθε μία φανερώνει μία πλευρά της ανθρώπινης ψυχής στη σχέση της με τον Θεό. Η πόρνη δείχνει την δύναμη της μετανοίας, που μεταβάλλει τον αμαρτωλό σε μέλος της ουράνιας βασιλείας, αλλά και την γνησιότητα του ανθρώπου που έχει καθαρή καρδιά.
Η γυναίκα, έχοντας επίγνωση των αμαρτιών της, ταπεινωμένη και μετανοιωμένη, εγγίζει την πηγή της Χάρης, τον Χριστό, και διαισθάνεται την πορεία Του προς τον σταυρό. Με το μύρο Τον προετοιμάζει για την ταφή Του. Οι Μαθητές, ανυποψίαστοι, δεν αντιλαμβάνονται τίποτε από τα μεγάλα γεγονότα που πλησιάζουν. Εγκλωβισμένοι, με πρώτο τον ταμία της συντροφιάς, τον Ιούδα, στις αφελείς αυταπάτες του δήθεν κοινωνισμού τους, αγανακτούν, διότι θεωρούν την πράξη της γυναίκας άσκοπη σπατάλη. Εκείνη όμως μπορεί να διακρίνει την ουσία της πραγματικότητας και να μη χάσει το «ΕΝΑ» (Λουκ. 10, 42), που έχει ο άνθρωπος ανάγκη.
Αντίτυπος της Πόρνης ο Ιούδας, ο αγνώμων μαθητής, που γίνεται προδότης. «Σχήματι μὲν ὢν μαθητής, πράγματι δὲ παρών φονευτής», κατά τον υμνογράφο. Αποδεικνύεται έτσι, ότι ούτε έμπιστος του Χριστού ήταν, αλλ’ ούτε και φιλάνθρωπος, διότι «νοσῶν φιλαργυρίαν, ἐκέρδησε μισανθρωπίαν». Ενδιαφέρεται επίπλαστα για τους φτωχούς, αλλ’ εμπορεύεται τον θάνατο του Διδασκάλου. «Τὸ τῆς φιλοπτωχείας κρύπτει προσωπεῖον καὶ τῆς πλεονεξίας ἀνακαλύπτει τὴν μορφήν». Ο Ιούδας, κατά τους αγίους μας Πατέρες, επαναλαμβάνει ιστορικά την πτώση του Αδάμ και χάνει τον «νέο παράδεισο», την Εκκλησία.
Η αντίθεση Πόρνης – Ιούδα φανερώνει ότι καμμία βεβαιότητα δεν έχουν τα ανθρώπινα. Πολλές φορές οι τίτλοι αποδεικνύονται κενοί, χωρίς αντίκρισμα. Ο μόνος βέβαιος – πιστός– είναι ο Θεός. Η σωτηρία μας δεν εξαρτάται από την δική μας αξία, αλλά από την αγάπη του Θεού. Ο Ιούδας είναι η ενσάρκωση της τραγικότητας του ανθρώπου, που μένει γυμνός από Χάρη.
Σήμερα ακούεται στους Ναούς μας το γνωστό «τροπάριο της Κασσιανής», της μοναχής και οσίας, της μεγαλύτερης ποιήτριας της Ρωμιοσύνης. Χωρίς να αναφέρεται το ποίημα σ’ αυτήν, με αριστουργηματικό τρόπο, περιγράφει τις σκέψεις και τα συναισθήματα της αμαρτωλής γυναίκας του Ευαγγελίου, που πλησίασε τον Χριστό κατά την διάρκεια του Δείπνου στη Βηθανία, κρατώντας το πολύτιμο μύρο, για να το αδειάσει στην Κεφαλή του Χριστού. Ο ύμνος αυτός, που έχει ντυθεί με μια εξίσου μεγαλειώδη μελωδία, ανάβρυσμα της ψυχής μεγάλων μελωδών της εκκλησιαστικής μουσικής παράδοσής μας, βοηθεί όλους μας να βιώσουμε το μυστήριο της καρδιάς αυτής της γυναίκας και να «μισήσουμε» την προδοσία του Ιούδα.
Καλούμεθα, έτσι, να ιεραρχήσουμε τα πράγματα της ζωής μας, χωρίς να συσκοτίζεται η αιώνια προοπτική της, με το να δίνουμε σημασία στα μικρά και ανούσια, όπως ο Ιούδας, και να χάνουμε τα μεγάλα. Αυτό όμως απαιτεί άνοιγμα των οφθαλμών της ψυχής, που μόνο η συνέργειά μας με την Χάρη του Θεού εξασφαλίζει. Σ’ αυτόν τον αγώνα λοιπόν μας καλεί την Μεγάλη Εβδομάδα η Ορθοδοξία.
Πρωτοπρεσβύτερος Γεώργιος Δ. Mεταλληνός (2002)
Kαθηγητής Πανεπιστημίου Aθηνών
