- Η ζωή της
- Το έργο της
-
Ο Σύλλογος
- Ο Σύλλογος
- Περιεχόμενα
-
Της Τριανταφυλλιάς τα Φύλλα
6 & 7 Απριλίου 2024, Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων
6 & 7 Απριλίου 2024, Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων
- Η Xορωδία
- Επικοινωνία
- Ενημέρωση
Βρίσκεστε στο: Κεντρική σελίδα Το έργο της Δημοσιεύματα και συνεντεύξεις Παράδοση
Παράδοση
Ιωάννα Κλεφτόγιαννη, Εφημερίδα, Ελευθεροτυπία, 26/08/2001
Κείμενο
(απόσπασμα)
Ποιός θα το φανταζόταν πως απ' τις γειτονιές των περασμένων δεκαετιών τα παιδικά ομαδικά ή χειροποίητα παιχνίδια αλλοτινών εποχών θα περνούσαν επισήμως το κατώφλι του Ηρωδείου;
Περισσότερα από διακόσια πενήντα παιδιά έξι έως δώδεκα ετών την ερχόμενη Κυριακή θα τραγουδήσουν και θα παίξουν στη σκηνή του ρωμαϊκού Ωδείου το Περνά περνά η μέλισσα, το Δεν περνάς κυρα Μαρία, τα Σκλαβάκια (από την Αλεξανδρούπολη), το ποντιακό Τσίμπι τσίμπι τον αητό τον αητό τον σταυραητό, το σκυριανό Κρα κρα θα σου πάρω τα πουλιά, ενώ ένα από αυτά θα διατρέχει τη σκηνή με ένα πατίνι. Όχι μεταλλικό, από εκείνα που κατέκλυσαν πια την αγορά, αλλά το παλιό, ξύλινο και χειροποίητο που μια φορά κι έναν καιρό έφτιαχναν τα ίδια τα παιδιά.
Με τη γνωστή της τόλμη, θέληση, οργανωτικότητα μα και την αγάπη που τρέφει για τα παιδιά, η Δόμνα Σαμίου εμπνεύστηκε την εκδήλωση «Περνά περνά η μέλισσα», με τα παιχνίδια, τους τοπικούς παραδοσιακούς χορούς και τα τραγούδια, στην οποία θα πρωταγωνιστήσει όχι η ίδια μα τα παιδάκια του δημοτικού και η παράδοση.
«Δεν έχει γίνει ούτε θα ξαναγίνει κάτι τέτοιο με τόσα παιδιά, γιατί άλλη τρελή σαν εμένα δεν υπάρχει. Εκείνο που τελικά θέλω είναι να παρουσιάσω μικρά παιδάκια, τα οποία θα με διαδεχτούν και μένα σε λίγο, όταν θα αποσυρθώ. Γυρίζω λοιπόν πίσω εξήντα πέντε χρόνια και γίνομαι κι εγώ παιδάκι, με αυτή την παράσταση, στη γειτονιά μου, την Καισαριανή.
Όταν βλέπω μικρά παιδιά των πέντε, των έξι, των επτά ετών και χορεύουνε με τα τοπικά κοστουμάκια τους τους παραδοσιακούς μας χορούς, συγκινούμαι αφάνταστα.
Έτσι λοιπόν φώναξα τη φίλη μου, τη λαογράφο-εθνολόγο Μιράντα Τερζοπούλου, για να κάνουμε την επιλογή των χορευτικών συγκροτημάτων από τους πολιτιστικούς συλλόγους όλης της Ελλάδας, που επιτελούν σημαντικότατο έργο».
Κοντά στους χορούς και τα παιχνίδια δεν θα λείψουν και οι αναπαραστάσεις τοπικών εθίμων, όπως η περίφημη περπερούνα για την ανομβρία. Στην οποία ένα κοριτσάκι ντυμένο με πράσινα φύλλα μαζί με με μια ομάδα παιδιών από πόρτα σε πόρτα τραγουδάει το Περπερούνα περπατεί.
Θα μπορούσαν, όμως, τη στιγμή που επιχειρείται η αναβίωση μιας ολόκληρης εποχής, με σημείο αναφοράς το παιδί, να λείψουν και οι γυρολόγοι; Αυτοί που θυμάται η Σαμίου από τα παιδικά της χρόνια να γυρνούνε τις γειτονιές και να διαφημίζουν την πραμάτεια τους «μηλαράκι, κοκοράκι!» Και άλλοτε να φωνάζουν «κλάψε κλάψε μωρό μου να σου πάρει η μάνα σου...μηλαράκι, κοκοράκι». Δύο γυρολόγοι λοιπόν θα εμφανιστούν και στο Ηρώδειο μαζί με τα ζαχαρένια κοκοράκια τους (μεταμφιεσμένοι για την περίσταση γονείς παιδιών των χορευτικών συγκροτημάτων).
Από την αρχή του χρόνου, οπότε ο πρόεδρος του Φεστιβάλ Αθηνών, Περικλής Κούκος, «ο πρώτος στην ιστορία του θεσμού», τονίζει η Σαμίου, που την κάλεσε για να υποβάλει μια πρόταση, έδωσε το πράσινο φως για την ιδέα της, εκείνη ταξιδεύει σε όλη την Ελλάδα.
«Αποφασίσαμε να έχουμε ομάδες από την Αλεξανδρούπολη της Θράκης, την ανατολική και της δυτική Μακεδονία, το χωριό Βώλακα της Δράμας, την Κοζάνη από τη Θεσσαλία -απ' τη Λάρισα έχουμε παιδάκια που μάθανε μουσική, σκοπούς παραδοσιακούς και τραγούδια από το Γιώργο το Δεληγιάννη- την Κάρπαθο, και τη Σκύρο, δηλαδή οι ομάδες από την περιφέρεια και αυτές που είναι εγκαταστημένες στην Αθήνα: τα ποντιάκια από την Καλλιθέα, τα κρητικάκια από τον Αλιμο, τα ηπειρωτάκια από τον Αγ. Δημήτρη, τα μικρασιατάκια της Νέας Ερυθραίας. Την Αθήνα εκπροσωπούν παιδάκια από τα Καλύβια, από τα οποία ο Γιαννάκης θα τραγουδήσει και αρβανίτικα. Και μια ομάδα από το Ζεφύρι, είκοσι κοριτσάκια, μαθήτριες του 3ου δημοτικού σχολείου του Ζεφυρίου. Επισκέφθηκα όλες τις ομάδες στον τόπο τους και παρακολούθησα τι κάνουν. Και άλλα τα διορθώσαμε, άλλα τα αφαιρέσαμε».
Η Σαμίου οε όλη τη διάρκεια της παράστασης θα είναι παρούσα στη σκηνή. Κάποιες φορές, συνοδευόμενη από τη δική της ορχήστρα, θα τραγουδάει, άλλοτε απλώς θα συνοδεύει τα παιδιά και άλλοτε θα επεμβαίνει με ρόλο συντονιστή. Στο τέλος, όλα τα παιδάκια θα χορέψουν καλαματιανό. Τη σκηνοθετική επιμέλεια του εγχειρήματος, που όσο να 'ναι έχει αγχώσει πολύ τη Σαμίου, αφού «τα λαθάκια με τόσα μικρά παιδιά καραδοκούν», έχει η Δάφνη Τζαφέρη. Τους χορούς επιβλέπει η Ζωή Μάργαρη, ενώ παράλληλα θα προβληθεί ένα φιλμάκι στο πνεύμα της βραδιάς από το Βώλακα της Δράμας.
Η Σαμίου επιδιώκει να αναρωτηθούν οι θεατές τι σημαίνει σήμερα παιχνίδι, αφού η παιδική φαντασία και ευρηματικότητα έχουν εξουδετερωθεί από την τυποποίηση της βιομηχανίας. Πολύ περισσότερο δε, η ομαδικότητα. Η ίδια θυμάται ομαδικά παιχνίδια όπως τη Μικρή Ελένη ή το Ένα λεπτό κρεμμύδι. Επίσης το περίφημο «τσέρκι», τη μεταλλική, δηλαδή, ρόδα, που με ένα ξύλο έτρεχε, ή τον «μούκο»: «Μια κονσέρβα άδεια που τη γυρίζαμε ανάποδα με το ανοιχτό της μέρος προς το έδαφος. Από μακριά της πετούσαμε πέτρα και αυτή κατρακυλούσε και αυτός που τη φύλαγε έτρεχε γρήγορα να τη φέρει πίσω».
Αναπολεί ακόμη τα «σκατουλάκια», τις πλακέ στρογγυλές πέτρες που τοποθετούσαν τη μία πάνω από την άλλη, παιχνίδι που στη Θράκη το λέγαν «μιναρέ». «Εδώ είχαμε μια μπάλα που τη ρίχναμε πάνω στις πέτρες και πάλι αυτός που τα φύλαγε έπρεπε να τα ξαναφτιάξει. Όλα τα φτιάχναμε μόνοι μας. Την κούκλα μου την είχαμε φτιάξει από ένα κουρέλι πανί, παραγεμισμένο με πίτουρα...»
Τα κοριτσάκια στην εποχή της Σαμίου, μα και από την αρχαιότητα, όπως μας πληροφορούν τα βιβλία της Μαρίας Αργυριάδη, εκτός απ' τις κουκλίτσες είχαν ήδη και κουζινικά.
«Οι πέτρες ήτανε οι πατάτες, το χώμα το πιπέρι. Το παιδί με τη φαντασία του φτιάχνει ανώγια και κατώγια. Τώρα αποβλακώνονται με τα κομπιούτερ και όλα αυτά τα παιχνίδια που τα βλέπεις στοιβαγμένα στα παιδικά δωμάτια και αδιαφορούν τελικά τα παιδιά γι' αυτά», πιστεύει η Σαμίου.
Οι κατασκευές λοιπόν παιχνιδιών στις μέρες μας έχουν εκλείψει. Κάποτε η κατασκευή χαρταετού αποτελούσε πανηγύρι για τα παιδιά, τα οποία συγχρόνως μυούνταν μέσα από την πράξη στους βασικούς νόμους της γεωμετρίας. Με ξύλο κατασκεύαζαν αεροπλανάκια, ανθρωπάκια και σφεντόνες, καραβάκια, ξύλινες ρόδες, αυτοκινητάκια και αλογάκια...
Ακόμη και σε εποχές μεγάλης φτώχειας βρίσκαν τον τρόπο και από το τίποτα να δημιουργήσουν το μαγικό κόσμο του παιγνιδιού τους. Μεγαλωμένος εκτός Αθήνας, στη Λευκάδα, ο Ηλίας Λογοθέτης θυμάται πως τρελαινόταν να παίζει το τοπικό «σκλίτζα μίτζα»: παιχνίδι για το οποίο επιστρατεύονταν δύο ξυλαράκια, ένα μεγάλο και ένα μικρό, και το μεγάλο έσπρωχνε με δεξιοτεχνία το μικρό. Θυμάται επίσης το αγγλικής προέλευσης «αμπάλι», που έπαιζε όμως και μεγάλος, στο οποίο ξύλινες χειροποίητες μπάλες ανάλογα με τον τρόπο κλίσης που έπαιρναν κατευθύνονταν σε ένα κεντρικό ξύλο.
Πετροπόλεμος με συμμορίες φασαριόζικες και Κλέφτες και αστυνόμοι ήταν παιχνίδια ομαδικά που παίζονταν σε ημερήσια βάση. Όπως και οι κουτουλιές σε πόρτες -και μάλιστα εκκλησιών- από τις οποίες έβγαινε νικητής το παιδί με το πιο δυνατό κεφάλι...
[...]
Παράδοση
Ιωάννα Κλεφτόγιαννη , Εφημερίδα , Ελευθεροτυπία , 26 Αυγούστου 2001