Οι καημοί και οι τόνοι της ξενιτιάς... από στόματος Δόμνας Σαμίου και στη Σουηδία. Γράφει μια από τις μεγάλες σουηδικές καθημερινές εφημερίδες, η «Σβένσκα Ντάγκμπλάντετ» της Στοκχόλμης:
«Τo κλού ενός ταξιδιού στην 'Ελλάδα, είναι συνήθως η στιγμή της συναδέλφωσης: Όταν οι Έλληνες και οι Σουηδοί τουρίστες πιάνονται από τους ώμους για «το χορό του Ζορμπά» στους ρυθμούς του μπουζουκιού που ξεσηκώνουν. Είναι η στιγμή που όλοι πιστεύουν ότι ζουν την ψυχή του ελληνικού λαού.
Όμως, μόλο που η μουσική έχει μπει μέσα σε κάθε ελληνικό λαϊκό σπίτι χάρη σ' ένα Θεοδωράκη ή σ' ένα Μαρκόπουλο, καλό είναι να ξεχωρίζει κανείς τη μουσική της υπαίθρου, δηλαδή τη γνήσια λαϊκή μουσική. Η μουσική της πόλης, η ρεμπέτικη και το όργανο που κυρίως τη χαρακτηρίζει, δηλαδή το μπουζούκι, είναι (όπως τα μπλουζ ή το ταγκό) μουσική του υποκόσμου, που τα μέσα ενημέρωσης έφεραν στα σαλόνια. Η ρεμπέτικη μουσική γεννήθηκε στα λιμάνια του Πειραιά, της Σμύρνης ή της Πόλης κι η ιστορία της είναι τραγικά δεμένη με την πολιτιστική καταστροφή του 1922, όταν ένας τρισχιλιόχρονος ελληνικός πολιτισμός στη Μικρή Ασία ξεριζώθηκε κι οι πρόσφυγες πλημμύρισαν την Ελλάδα.
Σήμερα πραγματοποιείται μια τελείως διαφορετική μετακίνηση πληθυσμού. Η Αθήνα δέχεται κάθε μέρα 300 τουλάχιστον επαρχιώτες και ο μισός σχεδόν πληθυσμός της χώρας ζει κιόλας στις μεγαλουπόλεις. Μια πολύ μεγαλύτερη καταστροφή φαίνεται να πλησιάζει, που δεν έχει μόνο οικονομικά και κοινωνικό χαρακτήρα: Απειλείται η ίδια η ελληνική ταυτότητα, όταν οι Έλληνες αστικοποιούνται και χάνουν τις ρίζες τους.
Η ελληνική ύπαιθρος αιμορραγεί λοιπόν σοβαρά, πράγμα που οδηγεί στο θάνατο της γνήσιας δημοτικής μουσικής, αυτής που διαμορφώθηκε μέσα από τους αιώνες των ελληνικών, ελληνιστικών, ρωμαϊκών, βυζαντινών και οθωμανικών εποχών. Υπάρχει, π.χ., μόνο ένας 8Οχρονος που παίζει κανονάκι κι όταν πεθάνει το όργανο αυτό δεν θα ’ναι, παρά μια μουσειακή ανάμνηση, όπως το αντίστοιχο του σουηδικό χούμελ.
Βρισκόμαστε, λοιπόν, στην τελευταία φάση, αλλά η Πολιτεία (η ελληνική) δεν έχει ούτε πόρους ούτε ενδιαφέρον για επιχορηγώσεις. Αντίστοιχο του Σουηδικού Αρχείου Λαϊκής Μουσικής δεν λειτουργεί στην Ελλάδα...».
Αφορμή για το άρθρο αυτό έδωσε η έκδοση στη Σουηδία του νέου δίσκου της Δόμνας Σαμίου Ξενιτεμένο μου πουλί. Ήταν γνωστή «σ' Ανατολή και Δύση» η ανυπαρξία κρατικού ενδιαφέροντος για τη διάσωση των θησαυρών της γνήσιας λαϊκής μουσικής μας, που χάνονται ανεπιστρεπτί. Τώρα μας έμαθε και... ο Βορράς. Καιρός, μάλλον, να ξυπνήσουν οι αρμόδιοι, πριν εξαντληθούν όλα τα σημεία του ορίζοντα...
Οι Σουηδοί χαίρονται τώρα τα Ελληνικά Τραγούδια της ξενιτιάς (ευτυχώς ο δίσκος της Δόμνας Σαμίου κυκλοφορεί και στην Ελλάδα). 'Ισως να επαληθευτεί ένα από τα τραγούδια του δίσκου:
Ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο,
η ξενιτιά σε χαίρεται και γω'χω τον καημό σου...
