Σκοποί από το αναστενάρικο πανηγύρι

Ακούστε

Πληροφορίες

Δισκογραφία

Σχόλια

Κάθε χρόνο, στις 21 Μαΐου, των Αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης, ένα πανηγύρι οργανώνεται σε δυο χωριά της Μακεδονίας: τον Λαγκαδά, έξω από τη Θεσσαλονίκη και την Αγία Ελένη, κοντά στις Σέρρες.

Το πιο εντυπωσιακό μέρος αυτού του πανηγυριού είναι όταν οι πιστοί των δύο αγίων, οι «Αναστενάρηδες», περπατούν με γυμνά πόδια πάνω σε αναμμένα κάρβουνα.

Πρόκειται για ένα αρχαίο έθιμο, που κάποτε τηρούσαν στην Ανατολική Θράκη, ιδιαίτερα στο χωριό Κωστί (ή Κωστή). Με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923, ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, οι κάτοικοί του εγκαταστάθηκαν στη Μακεδονία.

Αν και τα «αναστενάρια» μαρτυρούν χριστιανικό ζήλο, είναι εύκολο να αναγνωρίσουμε στο έθιμο ίχνη μιας αρχαίας οργιαστικής τελετής που εκχριστιανίστηκε.

Ένα ακόμα από τα τελετουργικά που συντηρούν τα «Αναστενάρια», είναι η θυσία του ταύρου, στολισμένου με λουλούδια, που την αρχή της βρίσκουμε στην αρχαιότητα. Το κρέας του ζώου, μετά τη θυσία, μοιράζεται στις οικογένειες του χωριού, ακριβώς όπως προστάζει το αρχαίο έθιμο της «ωμοδαισίας» = ωμός+-δαίνυμι «τρώγω», όπου ο θυσιασμένος ταύρος συμβόλιζε το θεό Διόνυσο.

Το έθιμο διαρκεί τρεις μέρες. Από την παραμονή, οι συμμετέχοντες συγκεντρώνονται στο «κονάκι» (ειδικό δωμάτιο στο σπίτι του Αρχιαναστενάρη) και το απόγευμα, μετά τον εσπερινό, με τη συνοδεία μουσικών, οι πιστοί παίρνουν τις εικόνες των δύο Αγίων από την εκκλησία για να τις τοποθετήσουν σε τιμητική θέση στο «κονάκι».
Η μελωδία που συνοδεύει τη λιτανεία των «Αναστενάρηδων», όταν βγαίνουν από το «κονάκι», ονομάζεται «σκοπός του δρόμου». Είναι ο πρώτος από τους τρεις σκοπούς που ακούγονται κατά τη διάρκεια της τελετουργίας. Οι μουσικοί (ένα νταούλι, μεγάλο τύμπανο –όργανο που θεωρείται ιερό και κρατά το ρυθμό και μία λύρα) τοποθετούνται επικεφαλής της πομπής, ακολουθούμενοι από τους Αναστενάρηδες που κρατούν αναμμένα κεριά.

Ο δεύτερος σκοπός, που ονομάζεται «στα πράσινα λιβάδια» είναι αργός. Οι στίχοι περιγράφουν την αρπαγή μιας νεαρής Ελληνίδας μάνας από τους Τούρκους. Ακούγοντας αυτό το σκοπό, οι Αναστενάρηδες, που είναι καθισμένοι γύρω από τις ιερές εικόνες, αφήνονται σιγά σιγά να κυριευθούν από ιερή έξαψη και τελικά εκστατική μέθη. Η έκστασή τους εκδηλώνεται κατ’ αρχήν με αναστεναγμούς και όταν φθάσει στην κορύφωσή της, οι πιστοί σηκώνονται, παίρνουν τις εικόνες στην αγκαλιά τους κι αρχίζουν να χορεύουν. Στο σημείο αυτό ο λυράρης ξεκινά το χορευτικό «Ο Κωνσταντίνος, ο μικρός», τον τρίτο και πιο σημαντικό από τους σκοπούς της τελετουργίας. Ο ίδιος αυτός σκοπός, παιγμένος από τη λύρα και το νταούλι, συνοδεύει την πυροβασία που λαμβάνει χώρα το απόγευμα της επομένης, στην πλατεία του χωριού, ενώπιον μεγάλου πλήθους.

Σε σχέση με το έθιμο αυτό υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία ελληνική και ξένη.

α) Σκοπός του δρόμου: μελωδία α – β – α [α=διατονική, τετράχορδη Φρύγια (φρυγική), β=χρωματική, τετράχορδη Φρύγια (φρυγική), α= διατονική, τετράχορδη Φρύγια (φρυγική), όπως στην αρχή].
Ρυθμός 7/8
β) «Στα πράσινα λιβάδια»: Μελωδία: τρόπος Φρύγιος (φρυγικός),
Ρυθμός : ελεύθερος
γ) «Ο Κωνσταντίνος, ο μικρός»: Μελωδία: τρόπος Φρύγιος (φρυγικός),
Ρυθμός : 4/4

Πληροφορίες καταγραφής

Η Δόμνα Σαμίου το κατέγραψε στην Αγία Ελένη Σερρών, το 1964.

Αγία Ελένη Σερρών (1965)

Εικόνες

Ιστορικό ντοκιμαντέρ των τελετών των Αναστενάρηδων στην Αγία Ελένη Σερρών, γυρισμένο το 1968 από την Βενεζουελάνα σκηνοθέτιδα M. L . Carbonell.

Σχόλια Μελών

0 Σχόλια

Κάντε ένα σχόλιο


μέχρι 2000 χαρακτήρες
Κάντε εισαγωγή για να προσθέσετε σχόλιο

Δείτε επίσης

d27_badge
Τραγούδι
Εγώ είμαι ορφανό παιδί
Ο κεραστής Εγώ είμαι ο- εγώ είμαι ορφανό πιδί, είχα και χήρα μάνα, είχα και χήρα μάνα, και η μάνα μου, και η μάνα μου μι στοίχησι1 σ’...
d23_badge
Τραγούδι
Στ’ς παπαδιάς τα παραθύρια
Στ’ς παπαδιάς, στ’ς παπαδιάς τα παραθύρια στ’ς παπαδιάς τα παραθύρια, κάθουντι δυo μαύρα φρύδια κι αγναντεύουν τα καράβια π...