• Αυξήστε το μέγεθος της γραμματοσειράς
  • Μειώστε το μέγεθος της γραμματοσειράς
  • Ελληνικά
  • English

Καλλιτεχνικός Σύλλογος Δημοτικής Μουσικής Δόμνα Σαμίου

Μενού
  • Η ζωή της
    • Η ζωή της
    • Περιεχόμενα
      • Η ζωή της
      • Βιογραφία
      • Μια ζωή σαν παραμύθι
      • Είπαν για τη Δόμνα και το έργο της
    • richmenu_01
      Μια ζωή σαν παραμύθι
      Άστεγη στα Δεκεμβριανά
      richmenu
      richmenu_02
      Μια ζωή σαν παραμύθι
      Κοντά στον Σίμωνα Καρά
      richmenu
      richmenu_03
      Σωκράτης Σινόπουλος
      Σχέση μαθητείας και αλληλοσεβασμός
      richmenu
  • Το έργο της
    • Το έργο της
    • Περιεχόμενα
      • Το έργο της
      • Δισκογραφία
      • Κατάλογος τραγουδιών
      • Συναυλίες
      • To «Μουσικό Οδοιπορικό»
      • Δημοσιεύματα και συνεντεύξεις
      • Συνεργάτες
      • Το αρχείο της Δόμνας Σαμίου
      • Μουσικές επιλογές
    • richmenu_kalanta
      Μουσικές Επιλογές
      Κάλαντα για μικρούς και μεγάλους
      richmenu
      richmenu_ton_akriton--3
      Νέα Έκδοση
      Των Ακριτών και των Αντρειωμένων
      richmenu
      richmenu_nikos_papavramidis
      Συνεργάτες
      Νίκος Παπαβραμίδης
      richmenu
      pa623_main_nikos_stefanidis--2
      Συνεργάτες
      Νίκος Στεφανίδης (1890-1983)
      richmenu
  • Ο Σύλλογος
    • Ο Σύλλογος
    • Περιεχόμενα
      • Ο Σύλλογος
      • Ποιοί είμαστε
      • Δραστηριότητες
      • Εκδόσεις του Συλλόγου
      • Της Τριανταφυλλιάς τα Φύλλα
        • Της Τριανταφυλλιάς τα Φύλλα
        • 1η συνάντηση νέων συγκροτημάτων παραδοσιακής μουσικής
        • 2η συνάντηση νέων συγκροτημάτων παραδοσιακής μουσικής
        • 3η συνάντηση νέων συγκροτημάτων παραδοσιακής μουσικής
      • Χορηγοί και Δωρητές
      • Σχετικοί σύνδεσμοι
    • t3_press_1x1
      Της Τριανταφυλλιάς τα Φύλλα
      16 & 17 Οκτωβρίου 2021 - Θόλος ΚΠΙΣΝ
      association_richmenu_el_v3
      Δραστηριότητες
      Το αρχείο της Δόμνας Σαμίου
      richmenu richmenu
      richmenu_trian2
      Της Τριανταφυλλιάς τα Φύλλα
      28 & 29 Σεπτεμβρίου 2019 - Ξέφωτο ΚΠΙΣΝ
      richmenu
      trian_main_v1--2
      Της Τριανταφυλλιάς τα Φύλλα
      21 & 22 Οκτωβρίου 2017 MMA
      richmenu
  • Η Xορωδία
    • Η Xορωδία
    • Περιεχόμενα
      • Η Xορωδία
      • Τα μαθήματα
      • Οι δάσκαλοι
      • Τα νέα μας
      • Εγγραφή στα μαθήματα
    • richmenu_choir1
      Η χορωδία
      Έξι κάλαντα από το αρχείο της Δόμνας
      richmenu
      richmenu_choir3
      Η χορωδία
      Η ιστορία της
      richmenu
      richmenu_choir4
      Οι δάσκαλοι
      Κατερίνα Παπαδοπούλου
  • Επικοινωνία
  • Ενημέρωση
    • Ενημέρωση
    • Τα νέα του ΚΣΔΜ Δόμνα Σαμίου
    • Τα νέα της Χορωδίας
Είσοδος Εμφάνιση/Απόκρυψη Φόρμας Αναζήτησης

Βρίσκεστε στο: Κεντρική σελίδα Το έργο της Κατάλογος τραγουδιών Τ' ορφανέσας το νυφέπαρμαν & Ξένε μ', ξενιτεμένε

covergr
Ακούστε σε Spotify Ακούστε σε YouTube Music Ακούστε σεiTunes Ακούστε σεAmazon
Τ' ορφανέσας το νυφέπαρμαν & Ξένε μ', ξενιτεμένε
covergr
  • Διάδοση στο Facebook
  • Διάδοση στο Twitter
  • Διάδοση στο Google
  • Αποστολή με Email

Ακούστε

Στίχοι

Τ' ορφανέσας το νυφέπαρμαν
(της ορφανής το νυφοπάρσιμο, ο γάμος της ορφανής)

Δίμερα, τρίμερα την νύφεν παραστέκ’ νε,
φορίζ’ν ατέν1, στολίζ’ν ατέν κι ατέν ’κί στεφανών’νε2.


Ξένε μ', ξενιτεμένε3

- Ξένε μ’, ξενιτεμένε μ’ κι ανεγνώ- κι ανεγνώριμε4 μ’,
πού πορπατείς στα ξένα, στα ξένα, στ’ ανεγνώριμα;
- Εγώ σ’ αυτόν τον κόσμον υπαντρε- υπαντρεύτηκα
και πήρα Φραγκοπούλα, ήταν μα- ήταν μάισσα.
Μαεύ’ και τα καράβεα και την θά- και την θάλασσαν,
εμάεψεν και μένα, τον ξένον, τον ολόξενον5,
που πορπατώ στα ξένα, στα ξένα, στ’ ανεγνώριμα.


1 Φορίζ’ν ατέν: ντύνουν αυτήν.

2 Το τραγούδι Τ’ ορφανέσσας το νυφέπαρμαν συνεχίζεται με τους παρακάτω στίχους:

Στείλ’νε σον Άδην είδησιν, τον κύρ’ν ατ’ς παραγγέλν’νε
κι ο κύρ’ς ατ’ς επαίρεν είδησιν κι ελάλεσεν τον Χάρον.
- Έλα, Χάρε, ας παλεύομε ‘ς σο χάλκενον τ’ αλώνι
κι αν έν’ και ντο νικώ σε εγώ, Χάρε, να σαν εμένα,
κι αν έν’ και ντο νικάς με συ, Χάρε, ν’ αϊλί εμένα.
Επάλεψαν, επάλεψαν κι ο Χάρον ’κ’ ενικέθεν.
Ακούσατε ντ’ εμένυσεν ο κύρ’ς ατ’ς άσ’ σον Άδην:
- Ας τρών’ και πίν’ οι φίλοι μου και παραστέκ’νε στην κόρη μ’.

Νεοελληνική απόδοση

Δυο και τρεις μέρες στη νύφη παραστέκουν,
τη ντύνουν, τη στολίζουν, αλλά δεν τη στεφανώνουν.
Στείλανε είδηση στον Άδη και παραγγέλνουν στον πατέρα της
κι ο πατέρας πήρε την είδηση και φώναξε το Χάρο.
- Έλα, Χάρε, ας παλέψουμε στο χάλκινο τ’ αλώνι
και αν είναι και σε νικήσω εγώ, Χάρε, χαρά σ’ εμένα,
και αν είναι και με νικήσεις εσύ, Χάρε, αλίμονο σ’ εμένα.
Παλέψανε, παλέψανε κι ο Χάρος δεν νικήθηκε.
Ακούστε τι παράγγειλε ο πατέρας της απ’ τον Άδη:
- Ας τρώνε κι ας πίνουν οι φίλοι μου κι ας συμπαραστέκουν στην κόρη μου.

3 Δείτε το τραγούδι σε άλλη εκτέλεση με τον Γιώργο Αμαραντίδη (1989) με τον τίτλο Ένα καράβι κρητικό.

4 Ανεγνώριμος: αγνώριστος, άγνωστος.

5 Ολόξενος: παντού ξένος (ποιητική λέξη).

Πληροφορίες

  • Προέλευση: Πόντος
  • Ταξινόμηση: Της ξενιτιάς, Του γάμου
  • Ρυθμός: 7σημος
  • Χορός: Κοτσαγκέλ
  • Διάρκεια: 04:36

Συντελεστές

  • Τραγούδι: Ηλίας Υφαντίδης
  • Λύρα Πόντου: Ηλίας Υφαντίδης
  • Νταούλι: Βαγγέλης Καρίπης

Δισκογραφία

  • Τα παλαιά μου βάσανα

Σχόλια

Δυο ποντιακά πολύ γνωστά και δημοφιλή τραγούδια, το ένα γαμήλιο και το άλλο της ξενιτιάς, σε δεκαπεντασύλλαβους στίχους. 

Το πάρσιμο της ορφανής νύφης είναι ένα πολύ συγκινητικό νυφιάτικο τραγούδι, σε αργό και λυπητερό σκοπό, το οποίο χαρακτηρίζεται από ισχυρή ποιητική φαντασία και πρωτοτυπία. Λέγεται την ώρα που πάνε να πάρουν τη νύφη από το σπίτι της για να την οδηγήσουν στην εκκλησιά. Ο λαϊκός ποιητής, θέλοντας να τονίσει την απουσία του νεκρού πατέρα από την κορυφαία στιγμή στη ζωή της κόρης του, εμπνέεται από τα έντονα συναισθήματά του και δημιουργεί τούτο το μικρό αριστούργημα. Την ορφανή νύφη την ετοιμάζουν συγγενείς και φίλοι, μα δεν την οδηγούν στο γαμπρό για τη στέψη κι ο γάμος αναβάλλεται για μέρες. Εν τω μεταξύ, ο νεκρός πατέρας ειδοποιείται στον κάτω κόσμο για το πολύ ευχάριστο γεγονός και προτείνει στο Χάρο να παλέψουν, κατ’ επίδραση από την ακριτική ποιητική παράδοση, που ήταν τόσο ζωντανή στον Πόντο. Σε περίπτωση νίκης του πατέρα, το έπαθλο θα είναι η ανάσταση κι η συμμετοχή του στη χαρά της θυγατέρας του. Παρά τις συνεχείς προσπάθειες όμως, ο ανίκητος Χάρος υπερισχύει, καθώς είναι φυσικό, και στον πατέρα δεν απομένει άλλο παρά να στείλει μήνυμα σε συγγενείς και φίλους να συμπαρασταθούν αντ’ αυτού στο γάμο της κόρης, να γλεντούν και να διασκεδάζουν, όπως αρμόζει στη χαρούμενη εκείνη στιγμή.

Το δεύτερο τραγούδι του «ξένου», που χορεύεται στα ποντιακά γαμήλια γλέντια στο ρυθμό του χορού κοτσαγκέλ’, ανήκει στα τραγούδια της ξενιτιάς που τα συναντάμε στη βιβλιογραφία συνήθως υπό τον τίτλο «Της Μάγισσας». Αυτά είναι με βεβαιότητα από τα πιο διαδεδομένα δημοτικά μας τραγούδια, αφού καταγράφηκαν, σύμφωνα με το ΚΕΕΛ της Ακαδημίας Αθηνών, πάνω από 220 παραλλαγές! Έχουν και διάφορους άλλους τίτλους, όπως Της Αρμενοπούλας, Της Ατζεμοπούλας, Της Φραγκοπούλας, Κινήσαν τα καράβια, Ένα καράβι κρητικό κλπ. Τα εθνωνυμικά των γυναικών φανερώνουν και το εύρος της διασποράς των Ελλήνων: από τη Φραγκιά (Δυτ. Ευρώπη) ίσαμε την Αρμενιά και την Ατζεμιά (Περσία), στην Μέση Ανατολή. 

Και ο Πόντος, όπως η Καππαδοκία, ήταν παλαιότερα μια μεγάλη πηγή ξενιτεμένων στη Μ. Ασία, με κύριους προορισμούς τον Καύκασο, τη Νότια Ρωσία (Κριμαία, Οδησσό, Μαριούπολη, Ροστόβ κλπ.), την Κωνσταντινούπολη και τις παραδουνάβιες ηγεμονίες Βλαχιά και Μπουγντανιά (Μολδαβία).

Ο ξενιτεμένος, θύμα των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών της εποχής του, λόγω φτώχειας, αφορίας της γης, υπερπληθυσμού, ανεργίας και ανέχειας, αναγκάζεται να μεταναστεύσει. «Στα ξένα τ’ ανεγνώριμα» δημιουργεί μια νέα οικογένεια και μια καινούργια ζωή, για την οποία υπεύθυνη είναι μια ξένη γυναίκα, μια ξελογιάστρα και μαριόλα με υπερφυσικές ικανότητες. Έτσι, ο «ξενιτέας» δεν γυρνά στον τόπο του, γιατί η μάγισσα τον κρατά αιχμάλωτο. Κάθε φορά που ετοιμάζεται να επιστρέψει, οι συνθήκες δεν του το επιτρέπουν και νιώθει αδικημένος, με οδυνηρά και δυσάρεστα συναισθήματα. Ο λαϊκός ποιητής δίνει με πρωτοτυπία την εξήγηση: η γυναίκα εκείνη τον παγίδευσε, επειδή μαγεύει τα μέσα μεταφοράς (τα καράβεα) και τα φυσικά στοιχεία (την θάλασσαν) και όλα στρέφονται εναντίον του. 

Η «μάισσα» αντιπροσωπεύει αφενός το κακό, με τη μαγεία της, κι αφετέρου την ίδια την ξενιτιά, που με τα θέλγητρά της παρασύρει και παρακρατεί τον μετανάστη. Εκείνη η γόησσα και πλανεύτρα με δόλο εξαπατά τον «ολόξενον», τον δεσμεύει και τον κρατά μακριά από την πατρίδα και τα αγαπημένα του πρόσωπα, παρόλο που ο νους του πάντα νοσταλγεί. Το θέμα εδώ μας θυμίζει έντονα την αντίστοιχη περίπτωση του Οδυσσέα με την Καλυψώ.

Παρόμοια θέματα με εξαπάτηση, δόλο και αιώνια δέσμευση βρίσκουμε επίσης σε πολλά μοιρολόγια του Πόντου και άλλων ελληνικών τόπων, στα οποία φυσικά ο Χάρος παραπλανά τους ανθρώπους και τους κρατά για πάντα κοντά του.

Μερικές ενδιαφέρουσες παραλλαγές της «Μάισσας» κατέγραψε ο Γκυ Σωνιέ (Guy Saunier) στην εξαιρετική μελέτη του Της Ξενιτιάς (εκδ. Ερμής, Αθήνα 1990, σελ. 171-183). Βλ. και Ν. Γ. Πολίτης, Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού, Ζ΄ έκδοση, Ε. Γ. Βαγιονάκης, 1978).

Θοδωρής Κοντάρας (2022)

Πληροφορίες καταγραφής

Ζωντανή ηχογράφηση από τη συναυλία Μικρασιάτικα τραγούδια με τη Δόμνα Σαμίου, που πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στις 8/3/2005.

Σχόλια Μελών

0 Σχόλια

Κάντε ένα σχόλιο


μέχρι 2000 χαρακτήρες
Κάντε εισαγωγή για να προσθέσετε σχόλιο

Δείτε επίσης

832_badge_rmp45_023_2
Τραγούδι
Άγουρους από Σερή
Άγουρους από Σερή, κόρ’ απ’ την ανατολή που πάσαν κι ανταμώσανε κάτω στο Δάφνο ποταμό που ’ν’ οι δάφνες οι πολλές και πυ...
d08_badge
Τραγούδι
Γιάννη μου το μαντίλι σου
Γιάννη μου το μαντίλι σου, τι τό ’χεις λερωμένο βρε, Γιάννη Γιαννάκη μου βρε, παλικαράκι μου. Tο λέρωσε η ξενιτιά, τα έρημ...
d35_badge
Τραγούδι
Καινούργιος γάμος γίνεται
Καινούργιος γάμος γίνεται, με γεια του, με γεια του με γεια του, με χαρά του και η Παναγιά κοντά του. Xαίρεται η μάνα του γ...
d14_badge
Τραγούδι
Καράβι ένι το σπίτι μου
Καράβι ένι1 το σπίτι μου, θάλασσα η αυλή μου και του βοριά τα κύματα είναι παρηγοριά μου. Ξενούτσικος ψυχομαχεί στου καραβι...
d33_cover_badge--2
Τραγούδι
Μάνα μ,’ ήρτεν η άνοιξη
- Μάνα μ’, ήρτεν η άνοιξη, το γέρ’μο1 καλοκαίρι, ξέβγαν2 τα χί- κι αμάν, αμάν- ξέβγαν τα χίλια τ’ άργατα3, ξέβγαν τα χίλια ...
d17_badge
Τραγούδι
Ξενιτεμένο μου πουλί
Ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο, μωρέ ξένε μου και παραπονεμένο η ξενιτιά σε χαίρεται κι εγώ ’χω τον καημό σου, μωρέ ...
d11_badge
Τραγούδι
Ξενιτεμένο μου πουλί
Ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο, μωρέ ξένε μου, και παραπονεμένο, η ξενιτιά σε χαίρεται κι εγώ ’χω τον καημό σου. Tι...
d27_badge
Τραγούδι
Ξημέρωσε η ανατολή
Αναγνώριση του ξενιτεμένου Ξημέ- ξημέρωσε η ανατολή και χάραξε η δύση, παίρνει, παίρνει κι ο νιος το μαύρο του, πάει να τον ποτίσει. Στο δρό- στο δρόμ...
859_badge_rmp45_086_2
Τραγούδι
Πάμε κόρ' σα κάστανα
Πάμε κόρ’ σα κάστανα, κάστανα σερεύομεν1, σεπεπί2’ τη καστανί’, εμείς μασχαρεύομεν3. ... ... 1σερεύω ή σωρεύω: μαζεύω 2σ...
d34_badge
Τραγούδι
Παντρεύεται μια λυγερή
Παντρεύεται, μαρή Άννα μου, ψιλή μου μαντζουράνα μου, παντρεύεται μια λυγερή κι όλος ο κόσμος θα χαρεί, παίρνει προί- μαρή ...
858_badge_rmp45_086_1
Τραγούδι
Περ'μένω σε
Περ’μένω σε, περ’μένω σε, πουρνόν, μεσημέρ’, βράδον, εσύ πουθέν κι φαίνεσαι, ας παίρ’ την ψυμ’ ο χάρον. Aμόν ήλες εφάνθες μ...
861_badge_rmp45_084_2
Τραγούδι
Ρασία σκίζω κ' έρχομαι
Ραχία σκίζω κι έρχουμαι, αρνί μ’ ας σο χατίρι  σ’ εσέν που έχ’ τη σκύλ’ ο γιόν, κι ξέρ’ το μεκατίρι1 σ’. Αρνί μ’ τον τόπον ...
d35_badge
Τραγούδι
Σήμερα λάμπει ο ουρανός
Σήμερα λάμπει ο ουρανός, σήμερα λάμπει η μέρα σήμερα στεφανώνεται αϊτός την περιστέρα. Ένα τραγούδι θε να πω απάνου στο ρεβ...
d33_cover_badge--2
Τραγούδι
Σερεανίτσα
d05_badge
Τραγούδι
Τρυγόνα
– ν-Αυτού ψηλά που περπατείς, τρυγόνα, τρυγόνα και χαμηλά λογιάζεις,1 τρυγόνα μου γραμμένη μην είδες τον ασίκη2 μου, τρυγόν...
  • Κεντρική σελίδα
  • Όροι χρήσης
  • Επικοινωνία
  • Δομή ιστοχώρου
Ακολουθήστε μας
  • Facebook
  • YouTube
Εγγραφή στο Newsletter
Αρχή
© 2010-2014 Καλλιτεχνικός Σύλλογος Δημοτικής Μουσικής Δόμνα Σαμίου
Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Powered by TOOLIP Web Content Management Σχεδίαση και Ανάπτυξη από την EWORX S.A.