Καλλιτεχνικός Σύλλογος Δημοτικής Μουσικής Δόμνα Σαμίου

Το Αρχείο της Δόμνας ταξιδεύει

Η Κάρπαθος ήταν και είναι λόγω της θέσης της και της αρκετά δύσκολης πρόσβασης σε αυτήν ένας τόπος απομονωμένος. Αυτή η δυσκολία, ωστόσο, την κατέστησε ένα ισχυρό οχυρό για τη διαφύλαξη μιας τοπικής παράδοσης αιώνων. Έτσι, συναντάμε εδώ τραγούδια παλαιότατα, Ακριτικά και Παραλογές ακόμα κι απ’ τα χρόνια του Βυζαντίου, που ακόμα τραγουδιούνται σε πανηγύρια, γάμους και κάθε λογής γλέντια.

Η πραγματοποίηση ενός σεμιναρίου  στο νησί της Καρπάθου δεν θα μπορούσε να στοχεύει στη «διδασκαλία»  της τοπικής μουσικής  παράδοσης, αφού αυτό θα ήταν ύβρις εκ μέρους οποιουδήποτε δεν ζει στην Κάρπαθο, δεδομένου ότι το βίωμα δεν διδάσκεται. Όμως εφόδια και εργαλεία για την κατανόηση και τη μελέτη μιας τόσο ιδιαίτερης μουσικής παράδοσης, είναι κάτι που ένας καλός δάσκαλος σίγουρα μπορεί να δώσει.

Στόχος μας λοιπόν μέσα από τη διοργάνωση ενός τέτοιου σεμιναρίου ήταν  η επαφή με τους ντόπιους, ο εμπλουτισμός της γνώσης μας για το αντικείμενο του ενδιαφέροντός μας,  και η πρόσληψη όσο δυνατόν περισσότερων μουσικών εμπειριών.

Πήγαμε στην Κάρπαθο με σεβασμό και διάθεση να διδαχθούμε από μια τόσο μεγάλη παράδοση.

---

Ημερολόγιο δράσεων

Πέμπτη, 24 Αυγούστου 2023, Ιερά Μονή του Αγίου Γεωργίου Βασσών

Παρασκευή, 25 Αυγούστου 2023, Ιερά Μονή του Αγίου Γεωργίου Βασσών

Σάββατο, 26 Αυγούστου 2023, Πυλές Καρπάθου

Δευτέρα, 28 Αυγούστου 2023. Επίσκεψη στο πανηγύρι του Αγίου Ιωάννη στη Βρουκούντα

Η μονή του Αγίου Γιάννη βρίσκεται μέσα στο σπήλαιο του ακρωτηρίου της Βρουκούντας στο ΒΔ τμήμα του νησιού και τιμάται με ένα μεγάλο πανηγύρι στις 28 Αυγούστου που κρατά δύο μερόνυχτα. Οι ντόπιοι, αφού φτάσουν στην περιοχή, ξεκινούν το μαγείρεμα, το μεγάλο φαγοπότι, το τραγούδι και τον χορό ως το ξημέρωμα. Κοιμούνται σε στρωσίδια που έχουν τοποθετήσει στον χώρο έξω από το σπήλαιο και το πρωί παρακολουθούν την εκκλησιαστική λειτουργία. Φωτ. Σπύρος Πάλλας.

---

Στα  εργαστήριά μας:

• διερευνήσαμε τις συνδέσεις του τόπου με τις γύρω περιοχές, τις πολιτιστικές επιρροές που δέχθηκε κατά καιρούς, τα μουσικά-χορευτικά δάνεια και αντιδάνεια.
• μελετήσαμε θεμελιώδη στοιχεία για την εκμάθηση των επί μέρους αντικειμένων, αποδομήσαμε και ανασυνθέσαμε μελωδίες, μουσικά, χορευτικά, ρυθμικά μοτίβα.
• χωριστήκαμε για τη μελέτη μας, ενωθήκαμε όμως σε ένα μεγάλο σύνολο, σε μια αλληλεπίδραση με ανταλλαγή αποριών, σκέψεων, ιδεών, με διάθεση δημιουργική, πάντα με σεβασμό στο πρωτογενές υλικό.

 

Σε μια παράλληλη δράση ανοίξαμε το Αρχείο της Δόμνας, σε μια εφ' όλης της ύλης παρουσίαση, ενώ επιπρόσθετα ακούσαμε ανέκδοτες ηχογραφήσεις από την Κάρπαθο.

Η Δόμνα, που ξέρει τι σημαίνει να χάνεις, να στερείσαι το παρελθόν και τον πολιτισμό του τόπου σου, αλλά και που αξιώθηκε να την εμπιστευτούν και να της καταθέσουν οι ανώνυμοι δάσκαλοί της τις πολύτιμες μνήμες, την άγραφη ιστορία, τους κρυφούς κώδικες της μουσικής τους γλώσσας, έδειξε πως ξέρει πιο καλά απ’ όλους και τούτο: ν’ αγαπά, να σέβεται και να φροντίζει την περιουσία των άλλων. Ακόμη κι όταν εκείνοι δεν ήξεραν την αξία τους, η Δόμνα έπαιρνε τα ανεκτίμητα κειμήλιά τους, τους ξανάδινε λάμψη και ζωή με την αγάπη της, για να τα επιστρέψει ταπεινά στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους. «Τα σα εκ των σων». Με μία πάντα και μόνη παράκληση ως ανταμοιβή: να μην τα εκφυλίσουν, να τα διαφυλάξουν και να τα κληροδοτήσουν σ’ εκείνους που έρχονται.

Μιράντα Τερζοπούλου
(Από το εισαγωγικό κείμενο στον δίσκο Η Δόμνα Σαμίου στο Μέγαρο Μουσικής, 1998)

---

Τα σεμινάρια

Τραγούδι: Κατερίνα Παπαδοπούλου

Χορός: Χαρίτων Χαριτωνίδης

Ορχήστρα: Στέφανος Δορμπαράκης

Κρουστά: Μανούσος Κλαπάκης

Τα σεμινάρια ήταν διάρκειας 16 ωρών και πραγματοποιήθηκαν στο χωριό Πυλές και στη Μονή Αγίου Γεωργίου Βασσών, από το απόγευμα της Πέμπτης (24/8/2023) έως το πρωί της Κυριακής (27/8/2023).

Διαλέξεις για όλους τους συμμετέχοντες

Σωκράτης Σινόπουλος: Τροπική θεωρία
Κούλα Γιαζιτζόγλου: Το Μουσικό Αρχείο της Δόμνας Σαμίου

Σχεδιασμός αφίσας: Ευαγγελία Βουλγαράκη
Χαρακτικό της αφίσας Κόρη Καρπάθου: Φώτης Βάρθης

Σχεδιασμός και επιμέλεια σεμιναρίων: Κατερίνα Παπαδοπούλου
Οργάνωση: Καλλιτεχνικός Σύλλογος Δημοτικής Μουσικής Δόμνα Σαμίου
Η δράση υλοποιείται με την παροχή αιγίδας καιοικονομικής επιχορήγησης του Υπουργείου Πολιτισμού

 

---

Οι εισηγητές

Κατερίνα Παπαδοπούλου

Η Κατερίνα Παπαδοπούλου είναι  καταξιωμένη ερμηνεύτρια  με μακρόχρονη πορεία στο χώρο της Ελληνικής παραδοσιακής μουσικής και όχι μόνο. Με γνώση σε βάθος, κατέχει ένα ποικίλο ρεπερτόριο διαφόρων τοπικών ιδιωμάτων της Ελληνικής μουσικής παράδοσης, παρουσιάζοντάς το επί σκηνής με συνέπεια και αισθητική. Έχει συνεργαστεί με τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Ελληνικής παραδοσιακής μουσικής σε συναυλίες και ηχογραφήσεις, με εξέχουσα τη μοναδική Δόμνα Σαμίου, της οποίας υπήρξε στενή συνεργάτιδα για 13 χρόνια. Μετά το θάνατό της ανέλαβε τη χορωδία της, καθώς και τα μαθήματα παραδοσιακής μουσικής του Καλλιτεχνικού Συλλόγου Δημοτικής Μουσικής Δόμνα Σαμίου. Σε διεθνές επίπεδο, συνεργάζεται με τον Jordi Savall στα projects: “Mare Nostrum”, “Esperit del Balkans”, “Pelerinages De l ‘Ame”, “Orient, Occident” και “Ibn Battuta”. Το πρόγραμμα “Ibn Battuta” ηχογραφήθηκε ζωντανά στο Abu Dhabi. Επίσης με το μπαρόκ συγκρότημα L'Arpeggiata, ερμηνεύοντας τραγούδια από την Ελλάδα και τα Ελληνόφωνα χωριά της Κάτω Ιταλίας, για το πρόγραμμα “Mediterraneo” που εκδόθηκε σε ψηφιακό δίσκο το 2013(Virgin Classics). Διδάσκει παραδοσιακό τραγούδι στο Μεταπτυχιακό τμήμα του ΕΚΠΑ. Είναι  υπεύθυνη διδασκαλίας της Xορωδίας Δόμνα Σαμίου, καθώς και των μαθημάτων του Καλλιτεχνικού Συλλόγου Δημοτικής Μουσικής Δόμνα Σαμίου. Παραδίδει σεμινάρια Ελληνικού τραγουδιού σε εξαμηνιαία βάση στη Μασσαλία, σε συνεργασία με την Hiphaistia association europeenne pour l'expression de la culture grecque, για τα τελευταία 11 χρόνια, καθώς και άλλα σεμινάρια για διάφορους φορείς στο εξωτερικό τα τελευταία 15 χρόνια.

Χαρίτων Χαριτωνίδης

Ο Χαρίτων Χαριτωνίδης είναι πτυχιούχος του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ΤΕΦΑΑ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) με ειδίκευση στον «Ελληνικό Παραδοσιακό Χορό». Κατέχει μεταπτυχιακό δίπλωμα στη «Λαογραφία-Ανθρωπολογία του Χορού» και είναι υποψήφιος διδάκτορας στο γνωστικό αντικείμενο «Σπουδές στον Χορό» (Σχολή ΕΦΑΑ, ΕΚΠΑ). Έχει διδάξει ελληνικό παραδοσιακό χορό στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (ΣΕΦΑΑ/ΕΚΠΑ, Ουγγρική Ανώτατη Σχολή Χορού), σε φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, σε ιδιωτικούς φορείς και πολιτιστικούς συλλόγους, ενώ υπήρξε δάσκαλος-εισηγητής σε πλήθος σεμιναρίων χορού στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ισπανία, Γαλλία και Λουξεμβούργο).  Από το 1998 δραστηριοποιείται παράλληλα ως μουσικός, παίζοντας παραδοσιακά πνευστά (γκάιντα, τσαμπούνα, φλογέρες και συμπράττοντας με διάφορες ορχήστρες και διακεκριμένους καλλιτέχνες. Από το 2006 έως το 2010 έζησε στην Ουγγαρία, όπου εργάστηκε ως χορευτής στο επαγγελματικό καλλιτεχνικό συγκρότημα Duna Art Ensemble και ως δάσκαλος χορού σε χορευτικά συγκροτήματα της ελληνικής μειονότητας. Από το 2015 διδάσκει χορό στο Τμήμα Παραδοσιακού Χορού του Οργανισμού Νεολαίας και Αθλητισμού Δήμου Ελληνικού-Αργυρούπολης. Επιπρόσθετα, από το 2021 εργάζεται ως αναπληρωτής δάσκαλος Φυσικής Αγωγής στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Είναι μέλος της ερευνητικής ομάδας Εθνοχορολογίας του Διεθνούς Συμβουλίου για την Παραδοσιακή Μουσική (ICTM) με ενεργή συμμετοχή (παρουσιάσεις, άρθρα, ερευνητικές εργασίες) σε συνέδρια και επιστημονικές ημερίδες για τον χορό.

Στέφανος Δορμπαράκης

Ο Στέφανος Δορμπαράκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1990. Είναι πτυχιούχος του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Ε.Κ.Π.Α. και διπλωματούχος της Βυζαντινής Μουσικής. Ως μουσικός έχει συνεργαστεί με καταξιωμένους Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες, με μεγάλες διακεκριμένες ορχήστρες τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων, με το Εθνικό Θέατρο, με την Εθνική Λυρική Σκηνή, ενώ ως δάσκαλος έχει διδάξει στην Πρωτοβάθμια Ιδιωτική Εκπαίδευση. Τα τελευταία χρόνια συμμετέχει σε γνωστά μουσικά συγκροτήματα παραδοσιακής και έντεχνης μουσικής στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχει -ως μουσικός εκτελεστής, ερμηνευτής και χορωδός- λάβει μέρος σε σημαντικό αριθμό ηχογραφήσεων. Παράλληλα διδάσκει σε σεμινάρια-εργαστήρια παραδοσιακής μουσικής ανά την Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ έχει αναλάβει πολλές μουσικές επενδύσεις παιδικών, και όχι μόνο, παραμυθιών γράφοντας ο ίδιος μουσική. Έχει συνθέσει ακόμα μουσική για ταινίες μικρού μήκους σε διάφορα φεστιβάλ εντός κι εκτός Ελλάδας.
Το 2016 κυκλοφορεί την πρώτη του ανεξάρτητη δισκογραφική απόπειρα με τίτλο: «λευκό γράμμα» από τις μουσικές παραγωγές ‘Μελωδικό Καράβι’ αποτελούμενη από πρωτότυπες οργανικές συνθέσεις του ιδίου, ενώ παράλληλα μέχρι σήμερα έχει συγγράψει έξι βιβλία. Αυτό το διάστημα ολοκληρώνει τον δεύτερο προσωπικό του δίσκο οργανικής μουσικής ο οποίος θα κυκλοφορήσει εντός του 2023.

Μανούσος Κλαπάκης

Γεννημένος το 1978, έρχεται σε επαφή με την μουσική και τα κρουστά σε νεαρή ηλικία με πρώτο δάσκαλο τον πατέρα του, Μιχάλη Κλαπάκη. Είναι απόφοιτος του Πρότυπου Πειραματικού Μουσικού Γυμνασίου-Λυκείου Παλλήνης. Σπούδασε βιολί με τον Γιάννη Ζευγώλη, θεωρητικά της μουσικής στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών και συμφωνικά κρουστά με τον Κωνσταντίνο Βορίση και τον Κώστα Θεοδωράκο. Διδάχτηκε το νταούλι από τον Γιώργο Γευγελή. Παίζει σε παραστάσεις μουσικής, χορού και θεάτρου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Κάποιες από τις συνεργασίας του: Μουσικο σχημα Polis Ensemble, Κατερίνα Παπαδόπουλου + Anastatica project (ΜΜΘ, Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος), ΚΣΔΜ Δόμνα Σαμίου (ΜΜΑ, Ηρώδειο, δισκογραφία), Creó Dance Company - έργο απόγειος, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού (Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, ΜΜΑ, Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης), Λύκειο των Ελληνίδων (Ηρώδειο, ΜΜΑ, ΜΜΘ), Δυνάμεις του Αιγαίου (Θέατρο Βράχων), Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου «Εδώ είναι αλώνι για χορό» (Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου), Ομήρου Ιλιάδα (Στάθης Λιβαθινός, Φεστιβάλ Αθηνών), Νίκος Μαμαγκάκης (Αρχαίο θέατρο Κνωσού), Χρίστος Τσιαμούλης, Σωκράτης Σινόπουλος, Νίκος Φιλιππίδης, Γιώργος Κοτσίνης, Νίκος Ξυδάκης, Νίκος Πλατύραχος, «Οράματα και θάματα στρατηγού Μακρυγιάννη» (Δημήτρης Μαραγκόπουλος, Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος) κ.ά. Το 2021 ανέλαβε την μουσική επιμέλεια για την έκθεση «Μια μελωδική διαδρομή στις μουσικές του 1821» για το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων. Το χειμώνα του 2023, σε συνεργασία με την χορογράφο Τζένη Αργυρίου και τον εικαστικό Βασίλη Γεροδήμο, ανέλαβε την μουσική επιμέλεια για το «Ελευσίνιο Κίνημα» στην τελετή έναρξης του «Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2023». Διδάσκει κρουστά και ρυθμολογία σε μορφή σεμιναρίων, σε Ωδεία, καθώς επίσης και σε ομάδες θεάτρου και χορού, με τις οποίες συνεργάζεται σε εμφανίσεις εντός και εκτός Ελλάδος.

---

Σωκράτης Σινόπουλος

Ο Σωκράτης Σινόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε κλασική κιθάρα με την Μαρία Γαλάνη και τον Βασίλη Γρατσούνα, θεωρητικά με τον Μιχάλη Αδάμη, βυζαντινή μουσική και δημοτικό τραγούδι με τον Γιάννη Τσιαμούλη και μουσικολογία στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1988 ξεκίνησε μαθήματα πολίτικης λύρας και λαούτου με τον Ross Daly και ένα χρόνο αργότερα έγινε μέλος του συγκροτήματός του «Λαβύρινθος». Έκτοτε, συνεργάζεται με μουσικούς από την Ελλάδα και το εξωτερικό σε διάφορα μουσικά σχήματα, συμμετέχοντας σε ηχογραφήσεις και συναυλίες σε όλο τον κόσμο. Μεταξύ άλλων έχει ηχογραφήσει με τον Charles Lloyd για την Blue Note, με τον Jean Quihen Queyras για την Harmonia Mundi, με την Ελένη Καραΐνδρου για την ECM και με το συγκρότημα παλαιάς μουσικής L’Achéron για την Fuga Libera ενώ στην προσωπική του δισκογραφία περιλαμβάνονται εκδόσεις στην ECM records και στην Saphrane records. Το 1999 βραβεύθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού με το Κρατικό Βραβείο Νέων Καλλιτεχνών «Μελίνα Μερκούρη». Υπήρξε μουσικός συνεργάτης της Δόμνας Σαμίου από το 1992 μέχρι τον θάνατό της, το 2012. Είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, διευθυντής του Εργαστηρίου Ποιητικής του ίδιου Τμήματος και πρόεδρος του Καλλιτεχνικού Συλλόγου Δημοτικής Μουσικής Δόμνα Σαμίου.

Κούλα Γιαζιτζόγλου

Η Κούλα Γιαζιτζόγλου είναι υπεύθυνη του Αρχείου Δόμνας Σαμίου και της ιστοσελίδας του ΚΣΔΜ Δόμνα Σαμίου (www.domnasamiou.gr). Είναι απόφοιτος του Μαθηματικού τμήματος του ΑΠΘ, έχει μεταπτυχιακό στην Πολιτική Επικοινωνία και τις Νέες Τεχνολογίες από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και πτυχίο θεατρικών σπουδών από τη δραματική σχολή Ευγενίας Χατζίκου. Στο διάστημα 1986-2000 έχει εργαστεί στον τομέα της διαφήμισης, στο σχεδιασμό και την υλοποίηση εφαρμογών λογισμικού για διαφημιστικές εταιρείες και τηλεοπτικούς σταθμούς και, από το 2003, και μετά είναι μέλος της ομάδας των ελεγκτών της Επιτροπής Ελέγχου Ερευνών Τηλεθέασης. Στο διάστημα 1992-2012 υπήρξε μαθήτρια της Δόμνας Σαμίου στο παραδοσιακό τραγούδι και μέλος της χορωδίας της. Από το 2003 είναι μέλος του ΚΣΔΜ Δόμνα Σαμιίου.

---

Οι Πυλές

Οι Πυλές (Χάρτης) είναι το μικρότερο σε πληθυσμό από τα δώδεκα χωριά της Καρπάθου. Οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, είναι 216. Είναι κτισμένο  σε υψόμετρο 330 μέτρων, ΝΔ του όρους Μέλουρα και σε απόσταση 13 χλμ από τα Πηγάδια, την πρωτεύουσα της Καρπάθου. Έχει πανοραμική θέα προς την Κάσο, τη Σητεία και τα ΒΑ παράλια της Κρήτης. Σε απόσταση 3 χλμ ανατολικά του χωριού βρίσκεται η Μονή Αγίου Γεωργίου των Βασσών.

Η Μονή Αγίου Γεωργίου Βασσών

Η Σταυροπηγιακή Μονή του Αγίου Γεωργίου Βασσών ή Βατσών (Χάρτης) ιδρύθηκε πριν τον 17ο αιώνα, η ακριβής ημερομηνία δεν είναι γνωστή γνωρίζουμε όμως ότι άνθησε στις αρχές του 17ου αι., όταν ήταν Πατριάρχης ο Κύριλλος Λούκαρης. Το Καθολικό της είναι σταυροειδής μετά τρούλου και χτίστηκε το 1857. Τα τελευταία χρόνια η Μονή ανακαινίστηκε, απέκτησε μετόχι, βιβλιοθήκη, αίθουσα διαλέξεων και μικρό μουσείο. Από τον εξώστη της Μονής μπορεί κανείς να απολαύσει το τοπίο της Καρπάθου και του πελάγους.

---

Πληροφορίες: info@domnasamiou.gr,  τ. 210 9329710, ώρες 09:00 – 13:00