Καλλιτεχνικός Σύλλογος Δημοτικής Μουσικής Δόμνα Σαμίου

Συρτός χορός που χορεύεται είτε σε κύκλο είτε σταυρωτά.

Το αλατσατιανό τραγούδι «Γιαλό, γιαλό» ή «Καληνυχτιά» ή «Γιατζιλαριανοί»

του Θοδωρή Κοντάρα

Το τραγούδι είναι αλατσατιανό συρτό και το διέσωσε η Αλατσατιανή Κλεονίκη Τζοανάκη, όπως πολλά άλλα τραγούδια και χορούς της Ερυθραίας, και το δίδαξε στη Δόμνα Σαμίου και σε άλλους.

Η Δόμνα ηχογράφησε το τραγούδι το 1984, για πρώτη φορά στη δισκογραφία, τραγουδισμένο από την Κλεονίκη Τζοανάκη, συνοδευμένη από τις Νεοερυθραιώτισσες Μαρία Τζοανάκη, Βάσω Γεώργαντζη, Λένα Τσολακίδου και κοπέλες του Ομίλου Ελληνικών Λαϊκών Χορών «Ελένη Τσαούλη». Κυκλοφόρησε ως «Γιατζηλαριανή» (από λάθος) στο δεύτερο LP με μικρασιάτικα τραγούδια με τίτλο «Μικρασιάτικα Τραγούδια 2», τον Ιούνιο του 1991.

Η Κλεονίκη τραγουδούσε με το τουμπελέκι της συχνότατα το συρτό αυτό, στο οποίο κολλούσε όσα δίστιχα –σχεδόν πάντα ερωτικά– της έρχονταν στο νου εκείνη την ώρα. Πάντα όμως το πρώτο ή το δεύτερο τσάκισμα (ρεφρέν) ήταν το:

Γιαλό, γιαλό, γιαλό,
ψαράκια κυνηγώ,
κυνήγα τα κι εσύ,
αγάπη μου χρυσή.

Η ίδια η Κλεονίκη και πολλοί άλλοι Αλατσατιανοί πρόσφυγες στη Νέα Ερυθραία το αποκαλούσαν με τρεις τίτλους, αξεχώριστα ονομάζοντας την ίδια μελωδία πάντοτε. Πότε το ‘λεγαν «Γιαλό, γιαλό», πότε «Καληνυχτιά» και πότε «Γιατζιλαριανοί». Τον τελευταίο στίχο με «τσι Γιατζιλαριανοί» τον χρησιμοποιούσαν ιδίως τις Απόκριες, ψεγαδιάζοντας αρκετά περιπαικτικά τους στεριανούς κατοίκους του χωριού Γιατζιλάρι, που δεν ξέραν καθόλου από θάλασσα και ψάρεμα, με το ακόλουθο δίστιχο, που έδωσε και τον τίτλο:

Οι Γιατζιλαριανοί, οι Γιατζιλαριανοί,
οι Γιατζιλαριανοί δε βγάλαν αχινιοί,
άλλος ένανε, άλλος ένανε,
άλλος ένανε κι άλλος κανένανε.

Σημειωτέον ότι τα ανατολικά αλατσατιανά τιμάρια (χωριά), όπως το Σεούτι, τα Τσικούρια (πατρίδα της Κλεονίκης), το Ζίγκουι, το Πυργί, το Σάφτερε κ. ά. είχαν πολλά αλισβερίσια με το Γιατζιλάρι, που ανήκε στα Βουρλά.

Η Δόμνα από λάθος κατάλαβε «Η Γιατζιλαριανή», όταν η Κλεονίκη της είπε «να πούμε τις Γιατζιλαριανοί». Έτσι, ο λανθασμένος τίτλος του τραγουδιού διαιωνίζεται μέχρι σήμερα, ως αναφορά σε κοπέλα από το Γιατζιλάρι, πράγμα που δεν ισχύει.

Το τραγούδι ονομάζεται επίσης «Καληνυχτιά», επειδή συχνά το τραγουδούσαν στο τέλος των γλεντιών με ανάλογα δίστιχα. 

Ακόμη και σήμερα όσες γυναίκες το τραγουδούν ακόμη στη Νέα Ερυθραία, αξεχώριστα κι αδιάκριτα ονομάζουν το τραγούδι με τους τρεις τίτλους του, όπως και παλιά γινόταν ανάλογα με την περίσταση, κυρίως όμως το λένε «Γιαλό, γιαλό», σαν πιο καθιερωμένο στα γλέντια, στα χορευτικά και στις παραστάσεις.

Αυτά για την αποκατάσταση της παρεξήγησης.

Θοδωρής Κοντάρας (2018)
φιλόλογος

Ηχογραφήθηκε σε στούντιο, το 1984.

Στο αρχείο μας υπάρχει και άλλη μια καταγραφή του τραγουδιού, και πάλι με την Κλεονίκη Τζοανάκη, με διαφορετικά δίστιχα.

• 
  25/04/2020 - 13:22

  Θοδωρής Κοντάρας

  Κι άλλα δίστιχα πάνω στο τραγούδι "Γιατζιλαριανή" ή "Γιαλό, γιαλό", συμπληρωματικά σε προηγούμενο σχόλιό μου.
  
  Τση θάλασσας τα κύματα πατώ και δε βουλούμαι,
  σα θέλω ‘γώ να σ' αγαπώ, κανένα δε φοβούμαι.
  
  τσάκισμα: Τση θάλασσας τα ψάρια και τα χοχλάδια τσης,
  να τα φιλήσω θέλω τα μαύρα μάτια τσης.
  
  Να ‘ταν η θάλασσα γυαλί, να ‘χε και παναθύρια,
  να βλέπω σένα π’ αγαπώ στα μάτια και στα φρύδια.
  
  τσάκισμα: Τση θάλασσας φωνάζω, το κύμα μου μιλεί,
  σαν μ’ αγαπάς, πουλί μου, κάμε υπομονή.
  
  Ήθελα να ‘σουν θάλασσα κι εγώ το περιγιάλι,
  για να χτυπά το κύμα σου στην εδική μου αγκάλη.
  
  τσάκισμα: Τση θάλασσας φωνάζω, δε μ’ αποκρίνεται,
  σαν μ’ αγαπάς, πουλί μου, νισάφι γίνεται.
  
  Θάλασσα, π’ ούλα τα νερά και τα ποτάμια πίνεις,
  πιε μου κι εμέ τα δάκρυα, πλατύτερη να γίνεις.
  
  τσάκισμα: Τση θάλασσας τα ψάρια δεν έχουν μετρημό
  κι εμέ τα δυο μου μάτια δεν έχουν στερεμό.
  
  τσάκισμα: Τη θάλασσα κοιτάζω, τα κύματα μετρώ,
  καινούργια αγάπη κάνω, παλιά δε λησμονώ.

• 
  25/04/2020 - 13:20

  Θοδωρής Κοντάρας

  Το τραγούδι αυτό, όπως πολύ συχνά συμβαίνει σε αμέτρητα τραγούδια της Ερυθραίας και της Σμύρνης, έχει πολλά δίστιχα, τα οποία είναι κοινά, δηλαδή τα συναντάμε και σε άλλα τραγούδια, πάνω στους ρυθμούς του συρτού, του μπάλλου ή του καρσιλαμά. Ενδεικτικά προσθέτω τα ακόλουθα δίστιχα και τσακίσματα πάνω στο σκοπό «Γιαλό, γιαλό». Μου τα τραγούδησαν ή απάγγειλαν οι Αλατσατιανές Κλεονίκη Τζοανάκη, Ευανθία Τζανή, Κατίνα Καραγιάννη, Στέλλα Φαρατζή, Αγγελικώ Μπατζάκα κι οι Αλατσατιανοί Νικολής Μαπάκης και Βασίλης Κουρεπίνης:
  
  Για μαύρα μάτια χάνουμαι, για γαλανά πεθαίνω
  κι αν πεις και για τα καστανά, σκίζω τη γης και μπαίνω.
  
  Έβγα, ήλιε μου (3)
  κι έλα μίλειε μου.
  
  Όλοι μου λέν’ αρνήσου το και κατηγόρησέ το
  κι εγώ ‘λεγα ‘πό μέσα μου Χριστέ μου, μπρόβαλέ το.
  
  Έλα, μπρόβαλε (3)
  κι ο νους μου σ’ έβαλε.
  
  Αρκίνα, γλώσσα μου γλυκιά, τραγούδια ν’ αραδιάζεις
  κι αγγέλοι από τον ουρανό να μας τσις κατηβάζεις.
  
  τσάκισμα: Τη θάλασσα κοιτάζω, μετρώ τα κύματα,
  μ’ αρέσουν οι χαβάδες και τα τσακίσματα.
  
  Ξέρω τραγούδια θάλασσα και το χαβά διαλέω,
  η αγάπη μου δεν είν’ εδώ κι εγώ ποιανού τα λέω;
  
  τσάκισμα: Τη θάλασσα κοιτάζω, τα κύματα μετρώ,
  καινούργια αγάπη κάνω, παλιά δε λησμονώ.
  
  
  Και φυσικά να σημειώσουμε για άλλη μια φορά πως το τραγούδι αυτό, γνωστό ευρύτερα ως «Γιατζηλαριανή» δεν έχει ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΚΑΜΙΑ ΣΧΕΣΗ με το ελληνικό χωριό Γιατζιλάρι των Βουρλών, αλλά είναι αλατσατιανό δημιούργημα κι αποκλειστικά γνωστό στην περιφέρεια των Αλατσάτων και μόνον.