Καλλιτεχνικός Σύλλογος Δημοτικής Μουσικής Δόμνα Σαμίου

Τα γαμήλια τραγούδια από το νησί του Μαρμαρά, την αρχαία Προκόννησο, με τα έξι ελληνικά χωριά του, τα ονομάζουν νυφικάτα, νυφίκια ή γαμπρίκια και είναι κατά βάση τραγούδια της αγάπης και του έρωτα. Όπως όλα τα ελληνικά άσματα του είδους αυτού, προέρχονται από ανάλογα αρχαιοελληνικά γαμήλια τραγούδια (υμέναιος, επιθαλάμια, κατακοιμητικά κλπ.) και στόχο έχουν κυρίως να επαινέσουν το νέο ζευγάρι, να του ευχηθούν ευτοκία, ευτυχία και μακροζωία. Τα τραγούδια αυτά συνοδεύουν κάθε εκδήλωση των γαμήλιων εθίμων και τελετών, επιδρούν πολύ θετικά στην ψυχική διάθεση των νεονύμφων, αλλά και των παρισταμένων στις τελετές και τα αντέτια (τα έθιμα) του γάμου, τους συγκινούν, τους συμβουλεύουν, τους επαινούν, τους υποδεικνύουν τη νέα τους κοινωνική θέση. Με έντονη ποιητική διάθεση, με συμβολικές λέξεις και πολλές αλληγορίες, με χάρη και εκφραστικότητα, ο λαϊκός ποιητής οδηγεί το ζευγάρι στον καινούργιο του δρόμο.

Τα νυφικάτα μαρμαρινά τραγούδια, ως γνήσια ποιητικά δημιουργήματα, αναφέρονται σε κάθε στιγμή του γάμου, από την ώρα της γνωριμίας και του αρραβώνα μέχρι το τέλος του γαμήλιου γλεντιού. Τα συναισθήματα που εκφράζουν είναι ανάμικτα. Χαρά, αγαλλίαση, ευτυχία, ευχαρίστηση για την καινούργια ζωή, μα και θλίψη, λύπη, μελαγχολία για τον αποχωρισμό από τους γονείς, ιδίως της κόρης από τη μητέρα της.

Έχουν διάφορες μελωδίες, ανάλογες του περιεχομένου τους, άλλοτε αργές, λυρικές και ηδυπαθείς, άλλοτε λυπητερές και μελαγχολικές κι άλλοτε γοργές, κεφάτες, εύθυμες, διονυσιακές σχεδόν, συνήθως σε τετράσημους χορευτικούς σκοπούς (συρτούς), για να πραγματοποιηθεί το γαμήλιο γλέντι, όπως ακριβώς το παρόν τραγούδι. Σχεδόν όλα είναι κοντύματα (δίστιχα), γεμάτα ομορφιά και φως, λυρισμό, φαντασία και υπερβολές. Παλιότερα κάθε Μαρμαρονησιώτης ήξερε αμέτρητα τέτοια κοντύματα, μια και πολλά ήταν στερεότυπα και καθιερωμένα στους γάμους. Σ’ αυτά πρωτοστατούσαν φυσικά οι γυναίκες, πράγμα που επιβιώνει ακόμη και σήμερα στις μαρμαρινές κοινότητες (Ν. Μαρμαράς, Πυργαδίκια, Σάρτη, Αμμουλιανή, Ουρανούπολη, Ν. Παλάτια, Αμάρυνθος, Λίμνη κ.α.). Οι ικανότεροι αυτοσχεδίαζαν όμως και κοντύματα της στιγμής, σχετικά με την οικογενειακή κατάσταση, τα προσόντα, το κάλλος και την προσωπικότητα των συγκεκριμένων προσώπων που παντρεύονταν.

Το παρόν τραγούδι, που χορεύεται στα βήματα του πεταχτού συρτού τοπικού χορού, αποτελείται από δεκαπεντασύλλαβα δίστιχα με δεκατρισύλλαβα γυρίσματα, τα οποία παινεύουν τη νύφη και τις ανυπέρβλητες ομορφάδες της. Ακολουθεί οκτασύλλαβο σταθερό τσάκισμα, άσχετο νοηματικά με το υπόλοιπο τραγούδι, που συναντάμε σε διάφορα χορευτικά τραγούδια της Μικράς  Ασίας. Δυο παρόμοια γαμήλια τραγούδια καταγράφηκαν στο Νέο Μαρμαρά, στους δίσκους Λαϊκός Χειμώνας 7, Α1 (1993) και Λαϊκός Χειμώνας - 10 Χρόνια, Α2 (1990), με συλλογή και επιμέλεια του Γ. Μελίκη.

Θοδωρής Κοντάρας (2022)

Τα Τραγούδια και οι Τόποι τους

Μικρασιατική Προποντίδα - Α' μέρος

Περιήγηση πάνω στον χάρτη των περιοχών του Μαρμαρά, της Αρτάκης και της Πανόρμου, με οδηγό το Αρχείο Δόμνας Σαμίου. Τραγούδια, πληροφορίες, μαρτυρίες και φωτογραφίες από τις 50 πόλεις και χωριά όπου ζούσαν Ρωμιοί έως το 1922. Πατήστε εδώ για την περιήγηση.

Αλώνη, οθ. Αλόνια, Harmanlı Αρμενοχώρι, οθ. Ερμενίκιοϊ, Tatlısu Αρτάκη, Erdek Αρχαία Κύζικος, οθ. Μπαλκίζ, Kyzikos Antik Kenti Αφθόνη (Αφτόνι), Asmalı Αφυσιά (Αφoυσία, Αφισιά, λόγ. Οφιούσα), Avşa και Türkeli Βαθύ, οθ. Φάτια, Turan Βάτ'κα (Βάτικα, Μουσάτσα, Αβάτικα), Misakça Βώρυ, οθ. Βόρια, Poyrazlı Γαλλιμή, οθ. Γκαλιμιόζ και Καλεμί, Çınarlı Γενίκιοϊ, Yeniköy Γεν'τζές (Γετζές, Νεοχώρι), Yenice Γκιονένι (Γκιουνένι), Gönen Γωνιά, οθ. Γκόνια, Ocaklar Διαβατή, οθ. Σαχίν Μπουργκάζ, Çayağzı Δρακούντα, οθ. Ντρακόντα, Doğanlar Ελμπιζλί (Ελπιζλί), οθ. Ελμπιζλίκ, Hafızhüseyinbey Εντιντζίκ (Εδιντζήκι, Αϊντιντζίκι), οθ. Παζάρ, Edincik Καραϊντίν (Καραϊδίν), Karaydın Καστέλλι (Καστέλλιον), οθ. Κεστέλ, Kestanelik Κατάτοπο (Κατάτοπος), οθ. Σεϊτάνκιοϊ, Ormanlı Κιλίκι (Κιλήκι), Killik Κλαζάκι, οθ. Κιλαζάκ και Κιζίλαγατς, Topağaç Κοπάσι (Κοπάση), Kubaş Κοτζαμπουνάρ (Κοτζιά Μπουνάρ, Κοδζά Μπουνάρ), Kocapınar Κουρσουλί (Κουρσουνλί), Kurşunlu Κούταλη, Ekinlik Λαγκάδα, οθ. Κοτζά Μπουργκάζ, Ballıpınar Μαρμαράς, Marmara Μηχανιώνα, οθ. Μουχάνια, Çakılköy Μονὴ Παναγίας Φανερωμένης, Kirazlı Manastırı Μπάλια (Μπάλια, Βάλια, Μπάλια-Καραϊντίν), Balya Μπαλούκεσερ (Μπαλίκεσερ, Μπαλίκεσιρ, Βαλουκεσέριον), Balıkesir Νιχώρι Απάνω (Πάνω Χωριό, Γιαπιτζήδες), Yukarıyapıcıköy Νιχώρι Κάτω (Κάτω Χωριό), Aşağıyapıcıköy Παλάτια, οθ. Μπαλάτ, Saraylar Πάνορμος (Πάντερμο, Μπάνταρμο), Bandırma Πασαλιμάνι, οθ. Πασά Λιμάν, Paşalimanı Πέραμος, οθ. Μπέραμα, Karsiyaka Πραστειό (Προάστειον), οθ. Κιζιλτζίκ κιοϊ, Gündoğdu Ρόδα, οθ. Ρούτια, Narlı Σαρίκιοϊ, Sarıköy Σκαμνιές (Συκαμιές), Dutliman Σκουπιά (Σκοπιά), οθ. Ουσκούμπ, Balıklı Σμαύλο (Σιμαβλό), Gölyaka Σογιούτ (Σουγιούτ), Söğütköy Χαβουτζί (Χαβουτζή), Havutça Χαράκι, οθ. Χερέκ, İlhanköy Χατζηπαγόνκιοϊ (Χατζηπαγώνη), Şevketiye Χουχλιά (αρχ. Κοχλίαι), Tuzla.

Οι πατρίδες δεν είναι «χαμένες» εφόσον υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που τις θυμούνται και τις τιμούν

Ζωντανή ηχογράφηση από τη συναυλία Μικρασιάτικα τραγούδια με τη Δόμνα Σαμίου, που πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στις 8/3/2005.

Το κατέγραψε η Δόμνα Σαμίου στο Νέο Μαρμαρά Χαλκιδικής το 1983 από μέλη του Πολιτιστικού Ομίλου Νέου Μαρμαρά «Η Προποντίς».

Τα Τραγούδια και οι Τόποι τους

Περιήγηση στις «Αλλοτινές Πατρίδες» με οδηγό το Αρχείο Δόμνας Σαμίου

Μικρασιατική Προποντίδα - Α' μέρος

Ψηφιακή περιήγηση στις περιοχές του Μαρμαρά, της Αρτάκης και της Πανόρμου. Στις πενήντα πόλεις και χωριά της περιοχής όπου έζησαν οι Ρωμιοί για αιώνες,